“Có vấn đề gì cứ để luật sư của anh lo. Đưa nhau ra tòa là xong!”
“Làm ăn thì phải có lúc xích mích, nhưng cứ to tiếng là mất hết cả chì lẫn chài.”
“Sợ nhất không phải là mất tiền, mà là mất đi một đối tác tốt đã gắn bó bao năm.”
Trong các buổi làm việc sâu 1-1, khi tôi khơi gợi về chủ đề tranh chấp B2B, tôi thường nhận thấy hai thái cực rõ rệt từ các CEO và Founder. Một bên là sự sẵn sàng “chiến đấu” tới cùng, xem việc kiện tụng như một cách để khẳng định “chân lý”. Một bên là sự e ngại, lo sợ rằng bất kỳ xung đột nào cũng sẽ dẫn đến sự đổ vỡ không thể hàn gắn.
Cả hai cách tiếp cận này đều đến từ một ngộ nhận chung: xem tranh chấp là một “cuộc chiến” mà ở đó phải có kẻ thắng, người thua. Đây là một tư duy cực kỳ nguy hiểm trong môi trường kinh doanh B2B, nơi các mối quan hệ lâu dài chính là tài sản quý giá nhất.
Tại MondiaL, với kinh nghiệm của một đối tác tăng trưởng, chúng tôi tin rằng: Tranh chấp không phải là dấu chấm hết. Nó có thể là một cơ hội để tái cấu trúc và làm cho mối quan hệ trở nên vững chắc hơn. Bài viết này sẽ không đi sâu vào các điều khoản pháp lý khô khan.
Chúng ta sẽ cùng nhau xây dựng một lăng kính chiến lược để biến một “cuộc chiến” tiềm tàng thành một “cuộc đối thoại” hiệu quả, giúp doanh nghiệp của bạn không chỉ giải quyết được vấn đề, mà còn giữ được đối tác.
Cái Giá Thực Sự Của Một “Cuộc Chiến” B2B: Không Chỉ Là Án Phí
Khi một tranh chấp xảy ra, điều đầu tiên các doanh nghiệp nghĩ đến là chi phí luật sư, án phí tòa án. Nhưng đó mới chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Cái giá thực sự của việc “đưa nhau ra tòa” lớn hơn rất nhiều:
- Chi phí thời gian: Một vụ kiện tụng thương mại có thể kéo dài hàng năm trời. Trong suốt thời gian đó, bạn và các nhân sự chủ chốt sẽ bị phân tâm, không thể tập trung vào việc kinh doanh cốt lõi.
- Chi phí cơ hội: Thay vì dành thời gian để phát triển sản phẩm mới, tìm kiếm thị trường mới, bạn lại phải sa lầy vào các thủ tục tố tụng.
- Hủy hoại mối quan hệ: Không khí “thù địch” tại tòa án gần như sẽ phá hủy mọi khả năng hợp tác trong tương lai giữa hai bên. Bạn có thể thắng kiện, nhưng bạn sẽ mất đi một đối tác, một nguồn doanh thu.
- Tổn hại danh tiếng: Các vụ kiện tụng thường được công khai. Việc tên công ty của bạn xuất hiện trên mặt báo với tư cách là một bên trong một vụ tranh chấp có thể gây tổn hại nghiêm trọng đến uy tín và hình ảnh thương hiệu mà bạn đã dày công xây dựng.
Như Dale Carnegie đã nói một cách sâu sắc: “Trong một cuộc tranh cãi, cách duy nhất để thắng là tránh nó.” Trong kinh doanh, điều này có thể được hiểu là: cách tốt nhất để “thắng” một tranh chấp là tìm ra một phương pháp giải quyết thông minh, hiệu quả và ít gây tổn thất nhất.
Lối Thoát Khỏi “Chiến Trường”: Sức Mạnh Của Giải Quyết Tranh Chấp Thay Thế (ADR)
Rất may, “đưa nhau ra tòa” không phải là con đường duy nhất. Các phương pháp Giải quyết Tranh chấp Thay thế (Alternative Dispute Resolution – ADR) đang ngày càng trở thành lựa chọn ưu tiên của các doanh nghiệp thông minh trên toàn thế giới.
Tại Việt Nam, theo thống kê của Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC), các loại tranh chấp phổ biến nhất trong năm 2022 là mua bán hàng hóa (37.5%), xây dựng (17.1%) và tài chính – ngân hàng (10.4%). Đây đều là những lĩnh vực mà việc duy trì mối quan hệ đối tác là cực kỳ quan trọng.
Hai phương pháp ADR phổ biến và hiệu quả nhất cho tranh chấp B2B là Hòa giải (Mediation) và Trọng tài (Arbitration).
1. Hòa giải (Mediation) – Nghệ thuật của sự đồng thuận “Win-Win”
Hãy tưởng tượng, thay vì đứng trước một vị quan tòa, hai bên sẽ ngồi lại trong một căn phòng, cùng với một bên thứ ba trung lập và có chuyên môn (hòa giải viên).
Nhiệm vụ của hòa giải viên không phải là phán xét ai đúng ai sai. Nhiệm vụ của họ là tạo điều kiện cho một cuộc đối thoại hiệu quả, giúp hai bên tự tìm ra một giải pháp mà cả hai đều có thể chấp nhận.
- Tỷ lệ thành công đáng kinh ngạc: Các nghiên cứu quốc tế cho thấy tỷ lệ hòa giải thành công là cực kỳ cao, thường đạt từ 80-92%. Trong đó, khoảng 72% các vụ việc được giải quyết ngay trong ngày hòa giải.
- Tại sao Hòa giải lại hiệu quả?
- Bảo mật: Mọi thông tin trao đổi trong quá trình hòa giải đều được giữ bí mật, giúp bảo vệ danh tiếng của cả hai bên.
- Tiết kiệm: Chi phí cho hòa giải chỉ bằng một phần nhỏ so với chi phí kiện tụng. Thời gian giải quyết cũng nhanh hơn rất nhiều, thường chỉ mất vài tháng thay vì hàng năm trời.
- Giữ gìn mối quan hệ: Vì quá trình tập trung vào việc tìm kiếm giải pháp chung thay vì đối đầu, nó tạo cơ hội để hai bên thấu hiểu nhau và duy trì khả năng hợp tác trong tương lai.
- Giải pháp linh hoạt: Hòa giải cho phép các bên đưa ra những giải pháp sáng tạo, “may đo” cho tình huống của mình, điều mà một phán quyết của tòa án thường không thể làm được.
Khi nào nên chọn Hòa giải? Khi cả hai bên đều có thiện chí giải quyết vấn đề và muốn duy trì mối quan hệ lâu dài.
2. Trọng tài (Arbitration) – “Phiên tòa riêng” nhanh gọn và chuyên sâu
Nếu hòa giải là một cuộc đối thoại, thì trọng tài giống như một “phiên tòa riêng tư”. Sẽ có một hoặc một hội đồng trọng tài (do các bên lựa chọn hoặc chỉ định) lắng nghe và đưa ra một phán quyết có giá trị ràng buộc pháp lý.
- Tại sao chọn Trọng tài thay vì Tòa án?
- Tốc độ: Quy trình trọng tài thường nhanh gọn và linh hoạt hơn nhiều so với quy trình tố tụng tại tòa án.
- Chuyên môn: Các bên có thể lựa chọn trọng tài viên là những chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực đang tranh chấp (ví dụ: chuyên gia xây dựng, chuyên gia tài chính). Điều này đảm bảo phán quyết được đưa ra dựa trên sự am hiểu sâu sắc về chuyên môn, chứ không chỉ thuần túy pháp lý.
- Bảo mật: Tương tự hòa giải, các phiên xử trọng tài không công khai, giúp bảo vệ bí mật kinh doanh và uy tín của doanh nghiệp.
- Tính quốc tế: Phán quyết của trọng tài thường dễ dàng được công nhận và thi hành ở các quốc gia khác nhau hơn so với phán quyết của tòa án địa phương, một yếu tố cực kỳ quan trọng trong các giao dịch quốc tế.
Khi nào nên chọn Trọng tài? Khi các bên không thể tự hòa giải nhưng vẫn muốn một quy trình giải quyết nhanh chóng, bảo mật và được thực hiện bởi các chuyên gia trong ngành.
Phòng Bệnh Hơn Chữa Bệnh: Xây Dựng Một “Hệ Miễn Dịch” Chống Tranh Chấp
Cách tốt nhất để giải quyết tranh chấp là ngăn không cho nó xảy ra ngay từ đầu. Một doanh nghiệp có “hệ miễn dịch” tốt sẽ tự động giảm thiểu được nguy cơ xung đột. “Hệ miễn dịch” đó được xây dựng từ đâu?
- Hợp đồng chặt chẽ, rõ ràng: Đây là tuyến phòng thủ đầu tiên. Hãy đầu tư vào việc soạn thảo những bản hợp đồng chi tiết, rõ ràng về quyền và nghĩa vụ của mỗi bên, đặc biệt là các điều khoản về thanh toán, giao nhận, và quy trình xử lý khi có vấn đề phát sinh.
- Giao tiếp chủ động và minh bạch: Đừng để những khúc mắc nhỏ tích tụ thành những quả bom lớn. Hãy xây dựng một văn hóa đối thoại cởi mở, thường xuyên cập nhật tiến độ và chủ động thông báo ngay khi có bất kỳ nguy cơ nào.
- Xây dựng mối quan hệ đối tác B2B thực sự: Khi bạn xem khách hàng là đối tác, khi có sự thấu hiểu và tin tưởng lẫn nhau, mọi vấn đề đều có thể được giải quyết một cách thiện chí trước khi nó trở thành tranh chấp.
Lời kết từ MondiaL: Thương hiệu mạnh là “luật sư” giỏi nhất
Bạn có nhận thấy không? Tất cả các biện pháp “phòng bệnh” trên đều quy về một điểm chung: Xây dựng lòng tin.
Và trong thế giới kinh doanh hiện đại, công cụ mạnh mẽ nhất để xây dựng lòng tin chính là thương hiệu.
- Một thương hiệu được đầu tư bài bản, với một website chuyên nghiệp, một profile năng lực thuyết phục, sẽ thể hiện sự nghiêm túc và đáng tin cậy của bạn ngay từ đầu, giúp thu hút những đối tác cùng đẳng cấp.
- Thương hiệu có câu chuyện và giá trị rõ ràng sẽ tạo ra sự kết nối về mặt cảm xúc, biến một giao dịch kinh doanh thành một mối quan hệ đối tác.
- Một thương hiệu mạnh sẽ cho bạn vị thế để đàm phán những điều khoản hợp đồng công bằng hơn, giảm thiểu rủi ro ngay từ khâu ký kết.
Tại MondiaL, chúng tôi tin rằng Thương hiệu chính là người luật sư thầm lặng nhưng giỏi giang nhất của bạn. Nó không chỉ giúp bạn thu hút khách hàng, nó còn giúp bạn giữ chân họ và giảm thiểu những xung đột không đáng có.
Triết lý “Thiết kế sinh lời” của chúng tôi chính là việc kết hợp “Bộ não” chiến lược và “Trái tim” sáng tạo để xây dựng nên một tài sản thương hiệu vững chắc – tấm khiên bảo vệ bạn trước những rủi ro và là ngọn giáo để bạn chinh phục những đỉnh cao mới.
Đừng chờ đến khi tranh chấp xảy ra mới tìm cách giải quyết. Hãy chủ động xây dựng một doanh nghiệp vững mạnh từ gốc.
Nếu bạn muốn bắt đầu hành trình xây dựng một thương hiệu có khả năng tự bảo vệ và tạo ra tăng trưởng bền vững, hãy bắt đầu bằng một cuộc đối thoại. Hãy đặt lịch một phiên làm việc chiến lược miễn phí với đội ngũ chuyên gia của MondiaL. Hãy cùng nhau xây dựng những cây cầu, không phải những chiến trường.
