Tôi muốn bạn hãy thành thật một chút. Lần cuối cùng bạn và đội ngũ của mình ngồi lại để thực hiện một phân tích SWOT (Điểm mạnh – Điểm yếu – Cơ hội – Thách thức) là khi nào?
Có phải là trong một buổi workshop rầm rộ vài năm trước, khi bạn mới bắt đầu khởi nghiệp? Hay là khi bạn cần hoàn thiện một bản kế hoạch kinh doanh để đi gọi vốn? Và quan trọng hơn, bản phân tích đó bâyg giờ đang ở đâu? Có phải nó đang nằm gọn gàng trong một thư mục bị lãng quên trên máy tính, hoặc tệ hơn, được in ra đẹp đẽ và “trưng bày” trong một ngăn tủ nào đó, phủ một lớp bụi thời gian?
Nếu câu trả lời là “có”, bạn không hề đơn độc. Nhưng bạn đang mắc phải một trong những sai lầm thầm lặng nhưng nguy hiểm nhất: xem SWOT như một bài tập làm một lần rồi thôi.
Tại MondiaL, chúng tôi gọi đó là hội chứng “SWOT hóa thạch”. Các doanh nghiệp bỏ ra rất nhiều công sức để tạo ra một “bảo bối” chiến lược, rồi lại tự tay cất nó vào tủ kính, để nó mất đi hết năng lượng và giá trị. Họ không nhận ra rằng, trong một thị trường biến đổi không ngừng, một bản phân tích SWOT của năm ngoái cũng lỗi thời như một chiếc điện thoại của 10 năm trước.
Bài viết này sẽ giúp bạn “phá vỡ tủ kính”, lau sạch lớp bụi và biến công cụ kinh điển này trở lại thành một la bàn chiến lược sống, một vũ khí mạnh mẽ giúp bạn điều hướng doanh nghiệp đến thành công.
Cái chết của một chiến lược: Khi bản phân tích SWOT trở thành “di vật”
Việc không cập nhật SWOT thường xuyên cũng giống như một người thuyền trưởng chỉ dùng tấm bản đồ được vẽ từ thế kỷ trước để đi biển trong thời đại ngày nay. Tấm bản đồ đó không sai, nhưng nó đã hoàn toàn vô dụng. Những hòn đảo mới đã xuất hiện (cơ hội), những dòng hải lưu đã đổi chiều (thách thức), và con tàu của ông ta cũng đã khác xưa (điểm mạnh, điểm yếu).
Khi bản phân tích SWOT của bạn bị “hóa thạch”, bạn đang tự đẩy doanh nghiệp của mình vào một vị thế cực kỳ rủi ro:
- Bạn đang chiến đấu một cuộc chiến của quá khứ: Các chiến lược của bạn được xây dựng dựa trên những giả định đã lỗi thời về thị trường, về đối thủ và về chính năng lực của công ty.
- Bạn trở nên “mù lòa” trước cơ hội: Những xu hướng thị trường mới, những nhu cầu chưa được đáp ứng của khách hàng, những công nghệ đột phá… tất cả đều lướt qua bạn mà không được ghi nhận, bởi vì bạn vẫn đang nhìn vào một bức tranh cũ kỹ.
- Bạn bị động trước các mối đe dọa: Một đối thủ mới xuất hiện, một chính sách vĩ mô thay đổi, một khủng hoảng truyền thông ập đến… và bạn hoàn toàn bị bất ngờ, bởi vì những “đám mây” này chưa bao giờ xuất hiện trên “tấm bản đồ” của bạn.
“Điều nguy hiểm nhất trong thời kỳ hỗn loạn không phải là bản thân sự hỗn loạn đó, mà là hành động với logic của ngày hôm qua.” – Peter Drucker, cha đẻ của ngành quản trị kinh doanh hiện đại.
SWOT không phải là một bức tranh tĩnh để treo trên tường. Nó là một bảng điều khiển động, một hệ thống radar phải được bật 24/7. Coi nó là một bài tập một lần là bạn đã tự mình tắt đi hệ thống radar quan trọng nhất của doanh nghiệp.
Hồi sinh SWOT: Biến phân tích tĩnh thành la bàn động
Làm thế nào để biến SWOT từ một danh từ (một bản báo cáo) thành một động từ (một quá trình phân tích liên tục)? Đó là việc thay đổi tư duy, xem nó như một cuộc kiểm tra sức khỏe định kỳ cho doanh nghiệp, chứ không phải một ca phẫu thuật chỉ thực hiện khi có bệnh nặng.
Quá trình này không hề phức tạp. Nó chỉ đòi hỏi sự kỷ luật và cam kết.
1. Tần suất: Khi nào cần “khám sức khỏe” cho doanh nghiệp?
Tốc độ của thị trường hiện nay không tính bằng năm, mà bằng quý, thậm chí bằng tháng. Vì vậy, chúng tôi luôn khuyến nghị các khách hàng của mình nên thực hiện một phiên rà soát SWOT ít nhất mỗi quý một lần.
Ngoài ra, bạn cần thực hiện một phân tích sâu ngay lập tức khi có những biến cố lớn:
- Trước khi ra mắt một sản phẩm hoặc chiến dịch lớn.
- Khi một đối thủ cạnh tranh lớn mới xuất hiện.
- Khi có sự thay đổi lớn về công nghệ hoặc quy định pháp lý trong ngành.
- Sau khi công ty trải qua một giai đoạn tăng trưởng hoặc khủng hoảng đột biến.
2. Thành phần: Ai nên có mặt trong “phòng cấp cứu”?
Một sai lầm phổ biến khác là CEO hoặc ban lãnh đạo ngồi trong phòng kính và tự mình “phán” về SWOT. Một bản phân tích như vậy sẽ phiến diện và thiếu thực tế.
Một buổi phân tích SWOT hiệu quả phải có sự tham gia của một đội ngũ đa chức năng:
- Lãnh đạo (CEO/Founder): Để đưa ra tầm nhìn chiến lược.
- Kinh doanh & Bán hàng: Họ là những người ở tiền tuyến, hiểu rõ nhất về khách hàng và đối thủ.
- Marketing: Để đưa ra góc nhìn về thương hiệu, truyền thông và các xu hướng thị trường.
- Sản phẩm/Vận hành: Để cung cấp cái nhìn sâu sắc về năng lực cốt lõi và những hạn chế nội tại.
- Chăm sóc khách hàng: Họ là người lắng nghe trực tiếp những lời phàn nàn và mong muốn của khách hàng.
Đây chính là tinh thần “Đối Tác Đồng Kiến Tạo” mà MondiaL luôn theo đuổi. Chỉ khi có sự góp mặt của nhiều góc nhìn, bức tranh toàn cảnh mới thực sự hiện ra.
3. Công cụ: Đặt câu hỏi đúng để tìm ra sự thật
Vẻ đẹp của SWOT nằm ở sự đơn giản của nó. Nhưng để nó trở nên mạnh mẽ, bạn cần đặt những câu hỏi đủ sâu.
Điểm mạnh (Strengths) – Nội tại, Tích cực
- Câu hỏi hời hợt: Chúng ta mạnh về cái gì?
- Câu hỏi chiến lược:
- Chúng ta làm điều gì tốt hơn một cách rõ rệt so với bất kỳ ai khác?
- Tài sản độc nhất mà không đối thủ nào có thể sao chép được của chúng ta là gì (ví dụ: dữ liệu, văn hóa, con người)?
- Khách hàng trung thành yêu mến chúng ta vì lý do cốt lõi nào?
Điểm yếu (Weaknesses) – Nội tại, Tiêu cực
- Câu hỏi hời hợt: Chúng ta yếu ở đâu?
- Câu hỏi chiến lược:
- Chúng ta thường thua đối thủ trong những cuộc đua nào và tại sao?
- Quy trình nội bộ nào đang làm lãng phí thời gian và tiền bạc nhất?
- Nếu là khách hàng, điều gì ở công ty sẽ làm chúng ta khó chịu nhất? (Hãy thật tàn nhẫn!)
Cơ hội (Opportunities) – Yếu tố ngoài, Tích cực
- Câu hỏi hời hợt: Thị trường có cơ hội gì?
- Câu hỏi chiến lược:
- Nhu cầu nào của khách hàng mà toàn bộ thị trường, bao gồm cả chúng ta, đang phục vụ chưa đủ tốt?
- Sự thay đổi về công nghệ, xã hội, hay luật pháp nào có thể tạo ra một “đại dương xanh” mới cho chúng ta?
- Chúng ta có thể áp dụng điểm mạnh của mình vào một thị trường hoàn toàn mới không?
Thách thức (Threats) – Yếu tố ngoài, Tiêu cực
- Câu hỏi hời hợt: Chúng ta có những mối đe dọa nào?
- Câu hỏi chiến lược:
- Điều gì có thể khiến mô hình kinh doanh của chúng ta trở nên lỗi thời trong 3 năm tới?
- Điểm yếu nào của chúng ta có thể bị đối thủ khai thác để tấn công?
- Sự thay đổi trong hành vi của người tiêu dùng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến chúng ta như thế nào?
Từ phân tích đến hành động: Ma trận TOWS
Phân tích SWOT chỉ là bước đầu tiên. Nếu bạn dừng lại ở đó, nó vẫn chỉ là một danh sách các gạch đầu dòng. Sức mạnh thực sự bùng nổ khi bạn kết hợp các yếu tố này lại với nhau để tạo ra chiến lược. Công cụ cho việc này gọi là Ma trận TOWS.
- S-O (Điểm mạnh – Cơ hội): Làm thế nào để dùng những điểm mạnh nhất của mình để nắm bắt những cơ hội tốt nhất? (Chiến lược tấn công)
- W-O (Điểm yếu – Cơ hội): Làm thế nào để tận dụng cơ hội bên ngoài để khắc phục những điểm yếu bên trong?
- S-T (Điểm mạnh – Thách thức): Làm thế nào để dùng điểm mạnh của mình để vô hiệu hóa các mối đe dọa từ thị trường? (Chiến lược phòng thủ)
- W-T (Điểm yếu – Thách thức): Chúng ta cần xây dựng kế hoạch phòng thủ nào để các điểm yếu không bị các mối đe dọa khai thác?
Ma trận này biến một bản phân tích tĩnh thành một kế hoạch hành động chiến lược.
SWOT trong triết lý của MondiaL: Nền tảng của “Thiết Kế Sinh Lời”
Tại MondiaL, chúng tôi bị ám ảnh bởi một câu hỏi: “Tại sao?”. Tại sao bạn chọn màu này? Tại sao bạn kể câu chuyện này? Tại sao bạn ra mắt sản phẩm này?
Và câu trả lời cho những câu hỏi đó luôn bắt nguồn từ một sự thấu hiểu sâu sắc về SWOT.
Giai đoạn “Chẩn Đoán” (Discover) trong Lộ trình Tăng trưởng 3D của chúng tôi không phải là một thủ tục cho có. Đó là quá trình mà “Bộ Não” chiến lược của MondiaL hoạt động cùng bạn để xây dựng một bản phân tích SWOT sống động và trung thực.
- Chúng tôi không chấp nhận những câu trả lời chung chung. Chúng tôi sẽ liên tục đào sâu cho đến khi tìm ra được sự thật ngầm.
- Bản SWOT này sẽ trở thành nền tảng, là “Hiến pháp” cho giai đoạn
“Kiến Tạo” (Develop) tiếp theo.- Một thiết kế logo sẽ được tạo ra để khai thác (S-O) điểm mạnh độc nhất và nắm bắt cơ hội thị trường.
- Một câu chuyện thương hiệu sẽ được xây dựng để vô hiệu hóa (S-T) một mối đe dọa từ nhận thức của khách hàng.
- Một chiến lược nội dung sẽ được vạch ra để khắc phục (W-O) một điểm yếu về sự hiện diện trên digital bằng cách tận dụng một kênh truyền thông đang là cơ hội.
Đây chính là cách chúng tôi đảm bảo rằng mọi giải pháp sáng tạo đều có mục đích. Nó là cách chúng tôi hiện thực hóa lời hứa cốt lõi của mình: “Thiết Kế Sinh Lời”. Một thiết kế chỉ có thể sinh lời khi nó được xây dựng trên một chiến lược vững chắc, và một chiến lược chỉ vững chắc khi nó liên tục được đối chiếu với thực tế thông qua SWOT.
Đã đến lúc “đập tan” tủ kính
Chiến lược của bạn có đang bị phủ bụi không? Tấm bản đồ dẫn đường cho doanh nghiệp của bạn có đang bị lỗi thời?
Đừng để công cụ mạnh mẽ nhất của bạn bị lãng phí. Đã đến lúc biến SWOT từ một kỷ vật trở thành một người đồng hành hàng ngày.
Nếu bạn cảm thấy quá trình này quá phức tạp hoặc cần một góc nhìn khách quan từ bên ngoài để chỉ ra những điều mà chính bạn không thấy, đó là lúc một đối tác chiến lược như MondiaL có thể phát huy giá trị.
Hãy bắt đầu một cuộc đối thoại. Chúng tôi ở đây không phải để tạo ra thêm một bản báo cáo nữa cho bạn cất vào tủ. Chúng tôi ở đây để cùng bạn xây dựng một cỗ máy chiến lược luôn vận hành.
[Bạn đã sẵn sàng để “hồi sinh” chiến lược của mình? Hãy đặt lịch một phiên làm việc chiến lược miễn phí. Chúng tôi sẽ cùng bạn biến bản SWOT cũ kỹ thành một kế hoạch hành động cho tương lai.]
MONDIAL – CREATIVE BUSINESS PARTNER
- Hotline: 0933380022
- Website: mondial.vn
- Địa chỉ: 67 Đường Số 3, Quận 3, TP.HCM
